Bu, ülkelerin kömür, petrol ve gaz gibi fosil yakıt kullanımını aşamalı olarak sona erdirmek için küresel bir anlaşmaya vardıkları en yakın noktaydı.
Ancak zirvenin, Dünya üzerindeki hemen hemen her ülkeden onbinlerce delege ve aktivistin bir araya geldiği 28. Taraflar Konferansı veya COP28 olarak adlandırılan Birleşmiş Milletler iklim konferansına ağırlık veren fosil yakıt çıkarcılarının kendi sahasında oynadığı bir oyun olduğu tartışmasız.
Geçtiğimiz iki hafta boyunca fosil yakıtların geleceği konusunda tartışmalar yaşandı. Artık ortalık yatıştığına göre bunlar, gelecekte dünyamıza nasıl güç vereceğimizi belirleyebilecek, Dubai’de alınan en büyük kararlardan bazıları.
Fosil yakıtlar için sonun başlangıcı mı?
100’den fazla ülke masaya gelerek “fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılması” için resmi bir anlaşma yapılması yönünde baskı yaptı.
Bunu yapmak, küresel ısınmayı durdurmaya yönelik uluslararası bir anlaşma olmasına rağmen aslında kömür, petrol veya doğal gazdan asla bahsetmeyen 2015 Paris Anlaşması’ndaki göze çarpan bir ihmali giderecek. Ne yazık ki ülkeler hâlâ sorunun kökeniyle yüzleşmiyor.
Anlaşmanın bitiş çizgisine getirilmesi, yaklaşık 200 ülkenin aynı dil üzerinde anlaşmasını gerektirdi. Sonuçta, fosil yakıtların aşamalı olarak durdurulmasını açıkça talep eden taslak dil, bu yılki iklim görüşmelerinde aracılık edilen anlaşmaların nihai metninden çıkarıldı.
Bunun yerine dünyanın aldığı şey, “enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan adil, düzenli ve hakkaniyetli bir şekilde geçiş yapılması ve bu kritik on yılda eylemlerin hızlandırılması” yönünde daha zayıf bir çağrı oldu. 2018’de Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen önemli bir iklim raporu, ülkelerin Paris iklim anlaşmasında belirlenen hedeflere ulaşmak için 2030 yılına kadar emisyonlarını neredeyse yarı yarıya azaltmaları gerektiğini ortaya koydu.
Nihai metin aynı zamanda ülkelere “kömür enerjisini azaltma yönündeki çabaları hızlandırma” yönünde çalışmaya da çağrıda bulunuyor. Açık olmak gerekirse, bu ifadedeki her kelime oldukça kirli. Kömür elbette en kirletici fosil yakıt ve bir iklim anlaşmasında bunu göz ardı etmenin zor olmasının nedenlerinden biri de bu. Ancak kullanımını aşamalı olarak azaltma taahhüdü, bunu aşamalı olarak kaldırma kararlılığından kesinlikle daha zayıf. Bu, aynı zamanda Abu Dabi Ulusal Petrol Şirketi’nin CEO’su olan COP28 başkanı Sultan Ahmed Al Jaber’in katılımcı hükümetlere hitaben yakın zamanda yazdığı bir mektubun dilini yansıtıyor.
BM’nin zirveyi büyük bir petrol ve doğalgaz üreticisi olan Birleşik Arap Emirlikleri’nde düzenleme kararı, fosil yakıt endüstrisine benzeri görülmemiş bir erişim olanağı sağladı. Dubai’de, Birleşmiş Milletler’in düzenlediği 28 yılda herhangi bir iklim konferansında olduğundan daha fazla fosil yakıt lobicisi vardı. Fosil yakıt sektörü temsilcilerinin sayısı, Birleşik Arap Emirlikleri ve Brezilya dışında görüşmelere katılan tüm ülkelerden gelen delegasyonlardan daha fazlaydı. BBC ve İklim Raporlama Merkezi tarafından yapılan bir araştırmaya göre Al Jaber, COP28 başkanlığını diğer hükümetlerle petrol ve gaz anlaşmaları için lobi yapmak amacıyla bile kullandı.
Öyle olsa bile, geçen hafta konferanstan çıkan taslak belgelerde ülkelere fosil yakıt kullanımını aşamalı olarak durdurma çağrısı yapan bir dilin dahil edilmesi seçeneklerini içerdiğinde umut verici işaretler vardı (böyle bir maddenin dahil edilmemesi seçeneği de vardı). Ardından Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), üye devletlerine “emisyonlar yerine fosil yakıtlar gibi enerjiyi hedef alan herhangi bir metin veya formülü proaktif olarak reddetmeleri” yönünde baskı yapan bir mektup gönderdi.
Mektubun ardından, daha önce ülkelere fosil yakıtları aşamalı olarak bırakma çağrısında bulunan dil, sonraki taslak metinlerden silindi. Tepki hızlı oldu. Eski ABD başkan yardımcısı Al Gore Pazartesi günü X’te şöyle bir paylaşımda bulundu: “Bu dalkavuk taslak, sanki OPEC onu kelimesi kelimesine dikte etmiş gibi görünüyor.” “COP28 artık tamamen başarısızlığın eşiğinde.”
Bu bizi COP28’de ortaya çıkan, azaltılmamış kömürün aşamalı olarak durdurulması diline geri getiriyor. Kömür, petrol veya gaz için “azaltılmamış” kelimesini kullanmak, fosil yakıtlar için büyük bir boşluk yaratıyor. Bu, kirleticilerin fosil yakıtları, sera gazı emisyonlarını yakalayan ve henüz ölçeğinde kanıtlanmamış yeni teknolojilerle eşleştirdikleri sürece yakmaya devam edebilecekleri anlamına geliyor.
Çevre grubu 350.org’un politika ve kampanyalardan sorumlu direktör yardımcısı Andreas Sieber, konferansın kapanış genel kurulunda taslak anlaşmaya son şekli verilmeden önce yaptığı açıklamada “Bu metin, fosil yakıtları aşamalı olarak sona erdirme yolumuzda ileriye doğru atılmış bir adımdır, ancak umduğumuz tarihi bir karar değildir… yenilenebilir enerji paketini destekleyen ülkeler arasındaki büyük ivme ve fosil yakıtların uzun süre gecikmiş bir şekilde ortadan kaldırılması göz önüne alındığında, çok daha iddialı bir sonuca ihtiyacımız vardı.” dedi.
Temiz enerji yükselişte
Fosil yakıtları kademeli olarak ortadan kaldırmaya yönelik net bir planın olmaması, iklim eylemine bir darbe olsa da, bu tam anlamıyla sıfır toplamlı bir oyun değil. Yeni elektrik talebinin karşılanması söz konusu olduğunda güneş ve rüzgar enerjisi, dünyanın çoğu yerinde kömür, petrol ve gaza göre zaten daha ucuz alternatifler.
Uluslararası Enerji Ajansı’na göre önümüzdeki birkaç yıl içinde dünyanın yeni elektrik arzının neredeyse tamamının yenilenebilir ve nükleer enerjiden gelmesi bekleniyor. İlk olarak 1970’lerdeki petrol krizinden sonra dünyanın yakıt arzını güvence altına almak için kurulan kurum, bu yılın başlarında temiz enerjiye küresel geçişi “durdurulamaz” olarak nitelendirdi ve kömür, petrol ve gaz talebinin bu on yılda zirveye ulaşacağını tahmin etti.
Konu söz konusu olduğunda, çevrimiçi olarak daha temiz enerji kaynaklarına ulaşmak bu noktada kaçınılmaz görünüyor. COP28’den çıkan nihai metinlerde de temiz enerji cephesinde bazı dikkate değer yeni taahhütler vardı. 2030 yılına kadar yenilenebilir enerji kapasitesinin küresel olarak üç katına çıkarılması çağrısında bulunuluyor; bu, geçen hafta müzakereler devam ederken 100’den fazla ülkenin zaten taahhüt ettiği bir şeydi.
Konferans öncesinde, dünyanın en büyük sera gazı kirleticileri olan ABD ve Çin, her iki ülkenin iklim elçileri Kasım ayında Kaliforniya’da bir araya geldiğinde bu hedef doğrultusunda birlikte çalışmaya karar verdiler.
Bilim açıktır
Bu tür müzakerelerin temelini oluşturan pek çok bilim var. Dünya ortalama olarak sanayi devrimi öncesine göre yaklaşık 1,2 santigrat derece daha sıcak. Bu kulağa çok fazla gelmeyebilir, ancak; daha yıkıcı kasırga ve kontrol edilemeyen yangın mevsimlerini tetiklemek ve artan gelgitlerle karşı karşıya kalan diğer toplulukları yerinden ederken kuraklığa karşı hassas yerleri kurumaya bırakmak için yeterli.
Fosil yakıtlardan kaynaklanan küresel karbon emisyonları rekor seviyeye ulaşacak. Analizler, tahmin edilen ısınma oranının son iki yılda iyileşmediğini gösteriyor. Fosil yakıtlardan kaynaklanan küresel karbon emisyonları, uzmanların öngörülen ısınma oranının son…
Bugün sahip olduğumuz çok sayıda iklim araştırması, ısınmanın iki dereceye ulaşması durumunda Dünya’daki yaşam için çok daha yüksek riskler olduğunu belirtiyor. Dünyadaki mercan resiflerinin potansiyel olarak yok olmasından bahsediyoruz.
Dünyadaki mega şehirlerin iki katı kadarı ısı stresiyle karşı karşıya kalabilir; bu durum, eskiden serin havasıyla bilinen yerlerde bile 2050 yılına kadar yaklaşık 350 milyon insanı tehlikeli derecede yüksek sıcaklıklara maruz bırakabilir. Dünya fosil yakıtlarla çalıştıkça bu riskler de artıyor.
Bu nedenle Paris Anlaşması, ülkeleri iki derecelik ısınmayı önlemek ve ideal olarak sıcaklıkların 1,5 santigrat derecenin üzerine çıkmasını durdurmak için birlikte çalışmayı taahhüt ediyor.
Bu alt eşiğin altında kalmak, sera gazı emisyonlarının mümkün olan en kısa sürede net sıfıra indirilmesini gerektiriyor. Fosil yakıtlara da elveda demeden tüm bu sera gazı emisyonlarından kurtulamazsınız.
