Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER), füzyon enerjisi alanında önemli bir eşiği daha geride bıraktı. Kurum, dünyanın en büyük ve en güçlü darbeli süperiletken elektromıknatıs sisteminin tüm bileşenlerinin tamamlandığını resmen açıkladı. Bu sistem, Fransa’nın güneyinde inşa edilen dev Tokamak reaktörünün “elektromanyetik kalbi” olarak görev yapacak.
Dünyanın en büyük füzyon reaktörünün mıknatıs sistemi hazır!
Tamamlanan son bileşen, Amerika Birleşik Devletleri’nde üretimi ve test süreci gerçekleştirilen altıncı merkezi Solenoid modülü oldu. Bu bileşen, montaj tamamlandığında reaktör sisteminin en güçlü mıknatısı olarak çalışacak ve bir uçak gemisini kaldırabilecek kadar yüksek bir manyetik kuvvet üretebilecek kapasiteye sahip olacak.
Sistem, toplamda 3.000 ton ağırlığa ulaşacak. Merkezi Solenoid modülü, Rusya, Çin ve Avrupa’nın katkısıyla geliştirilen 6 adet halka şeklindeki Poloidal Alan (PF) mıknatısıyla birlikte entegre biçimde çalışacak. Süperiletken mıknatıslar, füzyon süreci sırasında yüksek sıcaklıktaki plazmayı oluşturmak ve kontrol altında tutmak için yoğun manyetik alanlar üretecek. Bu sayede plazmanın reaktör duvarlarına temas etmesi engellenecek ve süreç kararlı biçimde sürdürülebilecek.
İşlem, Tokamak odasına birkaç gram döteryum ve trityum gazı enjekte edilmesiyle başlıyor. Mıknatıs sistemi, bu gazı iyonize ederek plazmaya dönüştürüyor. Sonrasında harici ısıtma sistemleri devreye girerek plazmayı 150 milyon santigrat dereceye, yani Güneş’in çekirdeğinden 10 kat daha yüksek sıcaklığa çıkarıyor. Bu aşamada, plazmadaki atom çekirdekleri birleşerek (füzyon) devasa bir enerji açığa çıkarıyor.
ITER’in tam kapasitede çalıştığında yalnızca 50 MW giriş gücüyle 500 MW füzyon gücü üretmesi bekleniyor. Bu, füzyon tepkimesinin büyük ölçüde kendi kendine sürdüğü ve “yanan plazma” olarak tanımlanan bir duruma ulaşılması anlamına geliyor. Bu verimlilik, ticari ölçekte füzyon enerjisi üretiminin mümkün olup olmayacağı sorusuna önemli bir yanıt sağlayacak.
ITER, Çin, Avrupa, Hindistan, Japonya, Kore, Rusya ve ABD olmak üzere 7 ülke ve birlik tarafından yürütülen uluslararası bir proje. Reaktör, dünya genelinde 30’dan fazla ülkenin katkısıyla inşa ediliyor. Projeye binlerce mühendis ve bilim insanı destek verirken, yüzlerce fabrika reaktörün parçalarını üreterek tek bir sistemde birleştiriyor.
2024’te inşaat hedeflerinin %100’üne ulaşıldığı duyurulan ITER’de, 2025 Nisan ayında ilk vakum kabı sektör modülü planlanandan önce Tokamak çukuruna başarıyla yerleştirildi. Bu montaj, reaktörün aktif hale gelmesi yolunda atılan ilk somut adım olarak kayıtlara geçti. ITER’in ilk plazmayı 2033 yılında üretmesi hedefleniyor. Bu başarı, insanlık tarihinde sürdürülebilir füzyon enerjisine geçişte dönüm noktalarından biri olarak değerlendiriliyor.
