Yasemin Giden, Infor Türkiye Kanal Yöneticisi: Özellikle imalat endüstrisinde otomasyon karmaşık bir konu. Peki otomasyon trendi hızlanmaya devam edecek mi? Infor, akıllı ve bağlantılı fabrikaların bazı örnekleri eşliğinde bu konuyu inceliyor.
COVID-19 pandemisi döneminde hızlanan, üretim sektöründe oyunun kurallarını değiştiren beklenmedik gelişmelerden biri otomasyonun benimsenmesi oldu. Bu etki özellikle fabrikalar üretim katlarında kendini çok daha fazla belli ediyor. Üreticiler bugüne dek fabrikalarını işçilik maliyeti düşük olan, az gelişmiş ülkelerde konumlandırdılar. Üretimde müşterilere yakınlık veya ekolojik kaygılar gibi faktörlerden ziyade, dünya çapında işgücü maliyeti avantajına yönlendirilen bir coğrafi ayak izini benimsediler ve hâlâ da bu alışkanlığın peşinden gidiyorlar.
Ürünlerin onları satın alan müşterilerden çok daha uzakta üretilmesi, tedarik zincirlerinin de genişlemesine neden oldu. Ancak pandemi ve diğer bazı faktörler eşliğinde bu durum değişiyor. Son iki yıldır giderek hızlanan, yıkıcı bir ortamdan geçiyoruz. Gecikmeleri ve nakliye maliyetlerini azaltma ihtiyacının yanı sıra daha sürdürülebilir üretim arayışları, kuruluşların üretime dair ayak izlerini buna uygun hale getirmelerine yol açıyor.
Peki bu ne anlama geliyor?
1980’lerden bu yana küresel imalat iş modeli, fabrikalarını işgücü maliyetlerinin ucuz olduğu ülkelerde kurmaya odaklandı. Bu, küresel tedarik zincirlerinin ve zamanında kaynak sağlayabilme becerisinin verimli ve uygun maliyetli olduğu dönemlerde gayet anlamlıydı. Oysa bugün nakliye maliyetleri tavan yapmış durumda. Gemilerde konteyner ve spot bulmak oldukça zor. Şirketler nakliye ihtiyacını azaltmanın ve üretimi müşterilere daha yakın hale getirmenin faydalarının farkına varıyor. Ancak tüm bunlar, fabrikaların nasıl çalıştığını yeniden gözden geçirmeyi gerektiriyor.
Neyse ki dijitalleşmeyle birlikte otomasyon, robotik, makine öğrenimi ve üretim tekniklerindeki gelişmeler, üreticilerin müşteriye daha yakın ülkelerde ve şehirlerde otomasyona dayalı, daha küçük ve çok daha akıllı fabrikalar kurabilme yeteneğini artırdı. Otomasyonun şirketlerin işçilik maliyetlerini düşürmelerine yardımcı olması, üretimi talebin olduğu ana noktaya geri döndürme ve yeniden konumlandırma çabalarına hız kazandırdı.
Otomasyonla neler mümkün?
Otomasyon, üreticilerin gelişmiş ülkelerde yeni akıllı fabrikalar kurmasını sağlıyor. Fabrikaların çok daha az kaynakla çalışmasına yardımcı oluyor. Daha az işçilik, daha az işçilik maliyeti demek. Almanya ve Japonya gibi yüksek maliyetli üretim noktalarında faaliyet gösteren fabrikalar, üretim için büyük ölçüde otomatik hale getirildi. Bunlar makine ve ekipmanların bakımını çoğunlukla yetenekli mühendislere emanet ederek çok daha az sayıda çalışan istihdam ediyor. Ayrıca tamamen standardize edilen dijital ve otomatik süreçler, insan etkileşimini ve manuel görevleri içeren süreçlerden çok daha hızlı gerçekleştirilebiliyor.
Artan otomasyon kullanımı, tesislerin yüksek maliyetli fakat aynı zamanda eğitim seviyesi yüksek ülkelerde bulunmasını akıllıca bir hareket haline getiriyor. Örneğin üretim makinelerinin koordinasyonu için hazırlanan bir üretim yürütme sistemi (MES), makine bakım çizelgesine bağlı görevleri otomasyona devredebiliyor. Ancak yine de kararların sonuçtan doğrudan sorumlu kişiler tarafından alınması gerekiyor. Bu insana özgü karar verme ihtiyacı gerçek anlamıyla “karanlık fabrikalara” giden yolun önünde bir engel gibi görünse de ilerlemeye mani değil. Fabrikalar ne kadar akıllı hale gelirse, pazar değişimlerine o kadar esnek tepki verebiliyor.
Otomasyon kurgulamak karmaşık bir iş. Herhangi bir tesiste otomasyonun temelini atmak için yapılması gereken çok iş var. Bu nedenle çoğu üretim tesisi için en acil sorun en son teknolojinin nasıl uygulanacağı değil. Çoğunun zaten veri analitiği, dijital üretim teknolojileri veya yapay zeka için pilot projeleri ve uygulamaları mevcut.
Buradaki temel zorluklar, tüm bu farklı teknolojilerin nasıl bir araya getirileceği ve bunların üretim ortamına nasıl yayılacağı etrafında toplanıyor. Eski teknolojileri küresel ölçekte değiştirmek, genellikle iş akışlarında ve ölçümlerde de değişiklik anlamına geliyor. Bu değişiklik oldukça zorlayıcı olabiliyor. Bu nedenle tüm üretim tesislerinde operasyonları standart hale getirmek, temel performans göstergelerini (KPI’ler) aynı şekilde izleyebilmek ve tüm operasyonlarda iyi tanımlanmış süreçleri otomatikleştirmek, ilk ele alınması gereken alanlar olarak öne çıkıyor.
Örneğin:
Fabrikaları büyük müşteri tabanlarına yakınlaştıran şirketlerin Avrupa ve ABD pazarlarındaki yatırımlarında artış görüyoruz. Procter & Gamble, yerel yeteneklerden, yerel üniversitelerin ve girişim şirketlerinin oluşturduğu ekosistemlerinden yararlanmak için Çek Cumhuriyeti’nde akıllı bir fabrika kurdu. Önde gelen yarı iletken üreticileri olan Infineon ve Intel insan kaynağına erişebilmek, mühendislik ve tasarımda kapasite ve kontrolü artırmak için yüksek maliyetli ülkelerde yeni fabrikalar kuran ilk şirketler arasındaydı. Infineon Avusturya’nın Villach kentinde yeni bir akıllı tesis inşa ederken, Intel de 2021 yılında Atlanta’da bir tesis inşa etti.
Ayrıca Intel, Mayıs ayında Avrupa’daki bir çip üretim tesisine 33 milyar Euro yatırım yapmayı planladığını duyurdu. Avrupa’daki yeni fabrika yatırımlarının son örnekleri arasında 4 Nisan’da Ontario’daki iki üretim tesisine toplam 2 milyar dolar yatırım yaptığını açıklayan General Motors ve 2025’ten itibaren Avrupa pazarı için lityum iyon piller üretmek üzere 60 GWh kapasiteli Gigafactory’sini Avrupa’ya yerleştirme kararı alan Northvolt yer alıyor. Bu yatırımlar aynı zamanda binlerce kişiye yüksek teknolojiye dayalı iş olanağını müjdeliyor.
Daha fazla otomasyona dayalı fabrikalar karmaşık bir yapı ortaya koyuyor. Bunlar kas gücü yüksek çalışanların aksine, özel becerilere, üniversite derecelerine sahip çalışanlara ihtiyaç duyuyor. Ancak gelişmiş ekonomilerde üretim tesislerini işletmek için istekli ve kalifiye iş gücü bulmak giderek zorlaşıyor. Doğru beceri ve bilgiye sahip çalışan sıkıntısı, yüksek maliyetli ülkelerde ücretleri daha da artıran bir faktör. Daha yüksek fiyatlı emeğin, otomasyonun sağladığı düşük emek taleplerini ortadan kaldırıp kaldırmayacağı ise henüz belli değil.
Trend hızlanmaya devam edecek mi?
Haziran ayında LEGO, Virginia’daki yeni fabrikasına 1 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. Oyuncak üreticisinin daha önce Connecticut’ta bir fabrikası vardı, ancak talep yetersizliği nedeniyle 2006’da kapanmıştı. Yeni fabrika, LEGO’nun Meksika, Monterrey ile birlikte Kuzey Amerika’daki ikinci fabrikası olacak.
LEGO’nun açıklamasına göre fabrika 1.700 kişiye istihdam yaratacak ve fabrikanın gereksinimlerinin yüzde 100’ünü sağlamaya yetecek kadar enerji üretebilen bir güneş enerjisi altyapısına sahip olacak.
LEGO Group Operasyon Direktörü Carsten Rasmussen, şunları söylüyor:
“Fabrikalarımız ürünlerimizin katetmesi gereken mesafeyi kısaltan, en büyük pazarlarımıza yakın bir konumda yer alıyor. Bu durum değişen tüketici taleplerine hızla yanıt vermemizi sağlıyor ve karbon ayak izimizi yönetmemize yardımcı oluyor. LEGO tuğlalarımız nesiller boyu dayanacak şekilde üretiliyor. Bu nedenle hassas kalıplama teknolojisiyle çalışmak üzere eğitilmiş, yetenekli çalışanlara ihtiyacımız var. Yarını inşa edecek bireylere ilham verme ve gelişimlerine katkı sağlama misyonumuzla motive olmuş harika bir ekip oluşturmaya yardımcı olmak için, Virginia Talent Accelerator programıyla beraber çalışmayı dört gözle bekliyoruz.”
Akıllı Fabrikalar – otomasyonun geleceği ve daha sonrası
Gittikçe daha fazla sayıda üretici otomasyonu, sürdürülebilir uygulamaları ve tesislerin yakınlaşmasını benimserken, yalnızca otomasyonu değil, Endüstri 4.0’a dayalı diğer teknoloji ve süreçleri de kullanan akıllı fabrikalar giderek yaygın hale geliyor. Infor, üreticilerin yeni teknolojilerin kullanım örneklerini keşfetmelerine ve tesislerini akıllı fabrikalara dönüştürmelerine yardımcı olmak amacıyla Wichita Eyalet Üniversitesi’nin İnovasyon Kampüsü’nde The Smart Factory @ Wichita’yı açmak için Deloitte ile işbirliğine gitti.
Net sıfır enerji tasarımına sahip bir binada yer alan The Smart Factory @ Wichita, yenilenebilir enerji akıllı şebekesi tarafından desteklendi ve rüzgâr ağaçları, güneş odaklı cihazlar ve akıllı aydınlatmalarla donatıldı. Tesis, akıllı fabrikalara dair yetenekleri geliştirmek ve keşfetmek için tamamen işlevsel bir üretim hattı ve deneysel laboratuvarlar içeriyor.
Deloitte, Endüstri 4.0’ keşfetmekle ilgilenen şirketler için kuruluşun ilgi alanlarına göre özelleştirilmiş bir ziyaret deneyimi oluşturuyor. Deneyim, laboratuvar temelli gösteriler, hayata geçen kullanım örnekleri ve kuruluşun büyümeyi hızlandırmak için bir yol haritası oluşturmasına yardımcı olmak üzere tasarlanmış uygulamalı atölye çalışmasını içeriyor.
Pek çok üretim sektörü temsilcisinin, önümüzdeki yıl Smart Factory @ Wichita’nın 60 bin metrekarelik tesisinden faydalanması bekleniyor. Ziyaretçilerin yapay zeka, makine öğrenimi, büyük veri, bulut ve uç bilişim uygulamaları, robotik ve görüntü çözümleri dahil olmak üzere bir dizi gelişmiş üretim tekniğini, Endüstri 4.0 teknolojilerini ve konseptini test edebilecekleri, fonksiyonel bir üretim katına erişimleri olacak.
Smart Factory @ Wichita üreticilere kapılarını daha yeni açmış olsa da, Infor, Deloitte ve Wichita State arasındaki işbirliği, onlara yeni iş modellerini nasıl yönlendirebilecekleri ve kaliteyi, üretkenliği ve sürdürülebilirliği nasıl artırabilecekleri konusunda şimdiden fikir veriyor. Infor, Deloitte, Wichita State ve AWS’yi içeren güçlü Akıllı Fabrika iş ortağı ekosistemi, çok sayıda sektörde yer alan üreticilerin buluta olan yolculuklarını hızlandırmalarına, en son Endüstri 4.0 teknolojilerini benimsemelerine ve işletmelerini dönüştürmelerine olanak sağlayacak.
Birçok şirket, yapay zeka da dahil olmak üzere Endüstri 4.0 teknolojilerini iş süreçlerine entegre etmeye başladı bile. Dünyanın en büyük çok yönlü forklift üreticisi olan Infor müşterisi Combilift, her müşterinin sektöre özel operasyonel ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmış 60 bin benzersiz araca sahip.
Servise ihtiyaç duyan araçların doğru parçaları almasını sağlamak amacıyla Combilift, Infor CloudSuite Endüstriyel ERP sistemiyle birlikte Infor’un Coleman AI çözümünü kullandı. Bu, belirli işler için parça listesi oluşturma sürecini otomatikleştirmeye, önerilerin verimliliğini ve doğruluğunu artırmaya, hizmet teklifi sürecini ölçeklendirmeye, personel üzerindeki stresi azaltmaya ve arızaların ilk seferinde giderilmesine yardımcı oldu. Combilift Global Parça Müdürü Kenny Gilmour, şunları söylüyor:
“Küresel parça departmanımız, araçlara servis vermek için gereken parçaları belirlerken bilgiye dayalı, manuel bir süreçle hareket ediyordu. Bu yaklaşım özellikle deneyimsiz personelin olduğu koşullarda her zaman doğru ve tutarlı değildi. Küresel personel kıtlığı eşliğinde eğitimli personeli işe almaya çalışmak son derece zor hale geldi. Ancak Infor Coleman AI ile makineyi eğitebiliriz, karşılığında o da bizi eğitebilir.”
Uygulamayla birlikte 60 günden daha kısa sürede öneriler doğrudan Infor CloudSuite Industrial Parts Eliminator ekranına iletildi. Parça departmanı gününün çoğunu burada geçiriyor. Bu nedenle söz konusu önerilerin doğrudan iş uygulamasına aktarılması, aşağıdaki sonuçlar eşliğinde daha hızlı ve daha doğru teklifler oluşturulmasını sağlıyor:
- İlk tamirle çözüme ulaşmada yüzde 30 artış
- Servis işlerini yüzde 30 daha hızlı tamamlanıyor
- İşlem başına gelirlerde yüzde 30 artış
- Servis odaklı iş maliyetlerinde yüzde 40 azalma
- İlgili parçaları belirlemek 75 daha hızlı (20 dakikadan 5 dakikaya indi)
- Daha az ekipman arızası nedeniyle iyileştirilmiş müşteri memnuniyeti ve artan referans oranı
- Yeni işe alınanları eğitmek için daha az zaman harcanmasıyla artan verimlilik
İlk aşamada 15 farklı üniversiteden 86 hukuk fakültesi öğrencisi, ikinci aşamada ise 20 farklı üniversiteden 76 mühendislik öğrencisi Kişisel Verileri Koruma Gönüllüsü oldu. Projemizin üçüncü aşamasına katılan öğrencilerimizle toplam gönüllü öğrenci sayımız 252’ye ulaştı.
Proje kapsamında öğrencilerimizin bulundukları üniversitelerde resmi olarak kulüpler, topluluklar kuruluyor, kişisel verilerin korunmasıyla ilgili konferanslar, seminerler ve farkındalık çalışmaları düzenleniyor. Bu sayede veri koruma kültürünün binlerce öğrenciye ulaşması sağlanıyor” dedi.
Toplumda kişisel veri farkındalığı ile veri koruma bilinci oluşturmak ve veri koruma kültürünü yaygınlaştırmak için gençlerin önemli bir yere sahip olduğunu vurgulayan BİLİR, projenin farklı üniversite öğrencileri ile devam edeceğini ve gönüllü öğrenci sayısını artıracaklarını söyledi. 
İstiklal Caddesi, Mis Sokak’ta önümüzdeki ay açılması planlanan 5 katlı Cube Beyoğlu’nda yapay zekâ, dijital sanat, simülasyon, oyun, artırılmış gerçeklik, VR ve mobil uygulama tematik alanlarına yoğunlaşılacak. Ayrıca, Cube Incubation destekleri ile girişimcilere yönelik 7/24 açık modern çalışma alanları, eğitim ve etkinlikler, mentorluk, akademik ve teknik danışmanlık, teknik ve girişim analizleri, yatırımcı ve firma görüşmeleri, veri tabanlarına erişim, TTO destekleri ile teknopark vergi avantajı gibi birçok imkân sağlanacak.
Topçu: “Oyun teknolojisinin merkezi olacak”
Teknopark İstanbul Genel Müdürü Bilal Topçu, “Yüksek teknoloji odaklı yenilikçilik faaliyetlerinin cazibe merkezi olma hedefimiz doğrultusunda hayata geçecek olmasından büyük heyecan duyduğum Cube Beyoğlu, Türkiye’de bir ilk olması açısından da önemli. Burada girişimcilik ekosisteminin gelişmesi için çalışmalar yürütülecek. Örneğin, oyun teknolojisiyle ilgili konular Cube Beyoğlu’nda planlanacak” dedi.
Yıldız: “Gençlerimiz yarının dünyasına hazırlanacaklar”
Projenin ev sahibi Beyoğlu Belediye Başkanı Haydar Ali Yıldız, gençler için 100. Yıla Yakışır Beyoğlu mottosuyla projelerini gerçekleştirdiklerini ve planladıklarını açıkladı. “Cumhuriyetimizin 100. Yılında Milli Mücadele’nin adını taşıyan İstiklal Caddesi’nde bir ilki daha gerçekleştirmenin ve gençlerimizin hizmetine sunmanın gururunu yaşıyoruz. Burada gençlerimiz yarının dünyasına hazırlanacaklar ve yarının dünyasında Türkiye’yi daha güçlü yapmak için eğitim görecekler” dedi. 
Bakanlığımızın politika ve stratejileri bakımından da dijitalleşme ve dijital dönüşüm her zaman ön planda olan konulardan birisidir.. Dijitalleşme gündemi her ne kadar makro ve sektörel ölçekte ele alınan bir konu olsa da bölgesel kalkınma gündemi açısından da stratejiler, program ve projeler geliştirdiğimiz bir alandır.
Dijital Yol Projemizin yerelde KOBİ dijitalleşmesine yönelik çalışmalara önemli bir katkı sağladığına ve ülkemiz açısından başarılı bir uygulama örneği olduğuna inanıyoruz” dedi.
UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton; “ COVID-19 dijitalleşmenin gücünü anlamamızı sağladı. Pandeminin yarattığı zorlukları ele alırken, yalnızca hareket ve etkileşimdeki kısıtlamaları telafi etmek için değil, aynı zamanda verimlilik ve rekabet edebilirlikte ileriye doğru sıçramalar yapmak için dijital araçları uygulamaya yönelik çok büyük yeni fırsatlar gördük.
Aynı zamanda, ülkeler arasında ve ülke içinde, zengin ve yoksul, kentsel ve kırsal alanlar, erkekler ve kadınlar arasındaki dijital uçurumu kapatmanın ne kadar hayati olduğunu anladık.” dedi.
Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü ve UNDP tarafından projenin uygulama alanı olarak imalat sektörü için Orta Anadolu (ORAN), Doğu Marmara (MARKA) ve Trakya (TRAKYAKA), turizm sektörü için Ahiler (AHİKA), Batı Akdeniz (BAKA), Güney Marmara (GMKA) kalkınma ajanslarının sorumluluk alanındaki altı bölge ve bu bölgelerde yer alan 21 ildeki KOBİ’lere yönelik eğitim ve danışmanlık faaliyetleri gerçekleştirildi.
Farklı illerde düzenlenen eğitimlere yaklaşık 300 kişi katıldı. 12 ilden 30 KOBİ’ye işletmeye özel dijitalleşme yol haritalarını belirlemek üzere bire bir danışmanlık hizmeti verildi.
Ayrıca, proje kapsamında Dijital Yol Platformu oluşturuldu. Web tabanlı platform öncelikle dijital olgunluk değerlendirme aracı ile platforma kayıt olan işletmelerin dijitalleşme süreçlerinde nerede olduklarını görmelerini sağlayan bir değerlendirme sunuyor. Dijital yolculuk ekseninde tasarlanan değerlendirme aracında dijital dönüşüme yönelik ilerlemeler ve işletmenin dijitalleşme seviyesi sembolik bir kimlik-persona tanımlanarak değerlendiriliyor.
Yol arayan, harita okuyucu, gezgin, keşif yolcusu, ufuk yolcusu isimleriyle tanımlanan personalar işletmenin dijitalleşme seviyesini ortaya koyarak, ihtiyacı olan eğitim ve danışmanlığa yönlendiriyor ya da dijital çözüm için teknoloji hizmeti sunanlarla dijitalleşme ihtiyacı olan KOBİ’leri bir araya getiriyor. Mozaik fonlama ile mevcut finansal kaynaklara, özellikle kalkınma ajanslarının dijitalleşme ile ilgili mali ve teknik destek programlarına platform üzerinden ulaşılabiliyor.
Platforma bugüne kadar 297 KOBİ, 30 danışman, 28 hizmet olarak yazılım (SaaS) tedarikçisi kaydoldu. Platforma kayıt olan firmaların yaklaşık yüzde 40’ı dijital olgunluk değerlendirmesini tamamladı. Ayrıca proje süresince farklı kalkınma ajansları tarafından KOBİ’lerin dijitalleşmesine yönelik 6 destek programı geliştirildi.
Ayrıca proje kapsamında Kadın Dostu Dijital Yol: Türkiye’de Turizm ve İmalat Sektörlerinde Dijitalleşme Raporu hazırlandı. Rapor, dijital dönüşümü kadın emeği ve kadın iş gücü açısından analiz ediyor ve dijitalleşmenin teknoloji alanlarında ve iş gücünde toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik edecek şekilde nasıl uyarlanabileceğine yönelik öneriler de sunuyor.
Dijital Yol Projesi, ülkelerin COVID-19 pandemisine hızlı tepki vermesi ve müdahale önlemleri tasarlamasına yardımcı olmak için 2020’de UNDP altında oluşturulan UNDP Acil Müdahale Fonu tarafından finanse edildi. 
