Telegram WhatsApp yazışmalarını da gösterecek

0
WhatsApp’tan Telegram’a doğru büyük dijital kavimler göçü sonrasında, telegram yönetimi yeni bir özelliği devreye alıyor.

Yaşananlar WhatsApp’ta unutulup gitmeyecek

Telegram kullanıcıları artık, WhatsApp’taki sohbet geçmişini Telegram’a transfer edebilecekler. Bunun için, ilgili kullanıcıyla yapılan sohbeti WhatsApp’ta  “dışa aktar” seçeneği ile Telegram uygulamasıan göndermeleri gerekiyor. Bu özellik sadece WhatsApp için değil, Line veya “sohbeti dışa aktar” özelliği bulunan diğer sohbet uygulamaları için de çalışıyor.

243 milyon Brezilyalı’nın sağlık verileri sızdı.

0
Hacker’lar bu defa Brezilya’ya saldırdı ve 243 milyon Brezilyalı’ya dair sağlık verileri hacker’ların eline geçti.

Koca ülkeyi 6 ay boyunca hack’lediler

Rapora göre, geçtiğimiz 6 ay boyunca hacker’lar fark ettirmeden Brezilya sunucularına sızmayı başardı. Brezilya sağlık sistemi Sistema Único de Saúde (SUS)’a üye olan herkesin verilerinin çalındığı tespit edilmiş durumda.  

DDoS saldırısının arkasından Minecraft çıktı

0
Geçtiğimiz dönemde, interneti bir anda çökerten, Twitter, Spotify, Reddit gibi büyük servisleri devre dışı bırakan DDoS saldırısı hakkındaki araştırmalarda ilginç bir sonuca ulaşıldı. Kısa süre önce saldırının, internet nesneleri üzerinden gerçekleştirildiğine dair bulgular ortaya çıkmıştı. Ancak saldırının sadece internet nesnelerinden oluşmadığı da anlaşıldı. Güvenlik blogu tutan Brian Krebs isimli araştırmacı, saldırı hakkında gerçekleştirdiği yoğun araştırmasının sonucunda, Minecraft sunucularının da saldırı sırasında kullanıldığını keşfetti.

Dünyayı tehdit edecek kadar büyük bir botnet

Mirai botnet tarafından gerçekleştirilen saldırının izlerini Minecraft sunucularına kadar takip etmeyi başaran araştırmacı, bulgularına dair belgeleri ise FBI’a teslim etti. Mincraft’ın siber güvenliğini sağlamakla görevli kurum da, araştırmacının bulgularını onayladı ve Mirai’nin Minecraft sunucularını kullandığını doğruladı. Minecraft’ı kullanan milyonlarca çocuk olduğu ve bu çocukların güvenlik konusunda bilinçsiz olduğu da bilindiğinden, sunuculara sızan hacker’ların, botnet’i yaygınlaştırmak için, çocukları kullandığından şüphe ediliyor.

Cern dört kat büyük parçacık çarpıştırıcı inşa ediyor

0
Fransa ve İsviçre sınırındaki Cern şehrinde, yer altına inşa edilen 25 kilometre uzunluğundaki dairesel dev atom altı parçacık çarpıştırıcısı sayesinde bilim insanları atom altı parçacıkları hakkında sayısız keşif yaptı.

Kardelik dünyayı yutar mı?

Parçacık çarpıştırıcısı ilk kez çalıştırılacakken, bu deneylerin dünyada kocaman bir kara delik yaratacağını ve güneş sisteminin bu karadeliğin içine düşeceği gibi komplo teorileri ortaya çıkmış ve CERN’e karşı büyük bir endişe yaşanmıştı. Ancak CERN’de oluşturulan “mikro” kara delikler, dünyayı içine çekmek için yeterli gelmedi ve bilim insanları bu mikro kardelikler sayesinde Tanrı Parçacığı gibi, teorik olarak bilinen ama o ana kadar hiç gözlemlenememiş fenomenleri keşfetmeyi başardı. Şimdi ise, CERN’de, 4 kat daha büyük bir çarpıştırıcı inşa ediliyor. Toplam 100 km boyunda olaca çarpıştırıcak, parçacıkların daha da büyük bir hıza ulaşması sağlanacak. Bu da parçacıkların çok daha büyük bir kuvvetle çarpışması ve daha büyük karadeliklerin oluşması anlamına geliyor. Yeni parçacık çarpıştırıcısı bu kez İsviçre’nin büyük bölümünün yer altında kurulacak ve inşaat için toplam 24 milyar dolarlık bir harcama yapılacak. Bakarsınız bu sefer dünyayı yok etmeyi başarabiliriz.

İngiltere elektronik atık alarmı verdi

0
Avrupa’daki en yüksek elektronik atık oranına sahip olan İngiltere, teknoloji şirketlerinden bu tehlikeli çöplere bir çözüm bulması için çağrı yaptı.

Bu atıkları kim toplayacak?

İngiliz,  House of Commons Environmental Audit Committee (EAC) kurumuna göre ülkede kişi başına yıllık 29.3 kg elektronik atık üretiliyor. Bu ise Avrupa’daki diğer tüm ülkelerden çok daha fazla. İngiltere, elektronik eşya satışında büyük rol oynayan Amazon ve E-Bay gibi şirketlerden elektronik atıkların geri toplanması için de projeler geliştirmesini istiyor.

Elon Musk 3. Dünya Savaşı’ndan önce uzay istasyonu kurmak istiyor

0
Mars’a ulaşmak için yarış başlatan Elon Musk, kırmızı spor otomobiliyle beraber ateşlediği dev roketiyle Mars’ı isabet ettirmeyi başaramadı ama şimdi yeni bir fikirle herkesin dikkatini üzerine çekti.

3. Dünya Savaşı

Sosyal medyadan yaptığı açıklama ile olası bir 3. Dünya Savaşı’nda insanlığın yok olmaması için uzay istasyonlarının/kolonilerin kurulması ve bu istasyonlarda çok sayıda insanın barınması gerektiğini vurguladı. Bu fikir elbette sayısız sinema ve TV yapımında işlendi ancak dile getiren kişi Elon Musk olduğunda, ünlü iş adamının kafasında bu planı geliştirmek için adımları hesapladığını ve kendine hedef koyduğunu düşünmek yanlış olmaz çünkü Musk’ın kurduğu şirketlerin, yaptığı işlerin hepsini daha önce sosyal medyada “sesli düşünerek” dile getirdiğini biliyoruz. Mars’a kırmızı spor otomobil göndermeden, Hyperloop One şirketini ya da yer altında dev tüneller kazacan Boring Company’yi kurmadan önce de bu fikirlerini sosyal medya’dan paylaştığını biliyoruz. Musk ise aklındaki uzay istasyonlarının Ay ve Mars’ta kurulacak koloniler olduğunun altını çiziyor. Böylece Dünya’da yaşanabilecek bir felaket sonrasında insanların yeniden Dünya’ya dönmesi ve hatta Dünya dışına yayılmasının önü açılacak.

Yapay zeka restoranı arayıp rezervasyon yapacak

0

Google’ın yeni geliştirdiği restoran rezervasyon servisi yapay zeka konusunda bir ilki gerçekleştirecek.

Yapay zeka ile rezervasyon yaptırmak

Teknoloji devinin yapay zekalı rezervasyon servisi, kullanıcının rezervasyon yapmak istediği restoranı telefonla arayarak, kullanıcının belirttiği tarih için rezervasyon yapabilecek.

Rezervasyon sistemine dijital olarak entegre olmayan restoranlar böylece klasik telefonla rezervasyon alma işlemine devam edebilirken, yapay zeka da telefondaki restoran görevlisi ile detayları konuşarak sonuçlandıracak ve uygulamanın kullanıcısına haber verecek. 

Böylece uygulama kullanıcıları, restoranları arayıp uzun bir telefon görüşmesi yapmakla zaman kaybetmek yerine, sadece uygulamaya gitmek istediği restoranı ve tarihi bildirerek rezervasyon işini halledebilecek.

Henüz test aşamasında olan servisin, 2018 bitmeden genel kullanıma da açılması bekleniyor.

NASA Ay’da su arayacak robotu 2023’te gezegene indiriyor

0
Elon Musk’ın SpaceX şirketi ve dev Falcon roketi, NASA’nın ürettiği yeni robotu Ay’a 2023 yılında indirecek.

Ay operasyonları başlıyor

Ay’da su aramak için çalışma yapacak VIPER (Volatiles Investigating Polar Exploration Rover) isimli rover, Ay yüzeyinde, Mars’taki robotlar gibi uzaktan kontrol ile yarı otonom şekilde çalışacak. SpaceX’in Falcon Heavy roketi aynı zamanda bu uçuşla ilk defa Ay’a gitmiş olacak. Falcon Heavy roketi aynı zamanda yakın gelecekte Ay’a hem astronot hem de üs inşası kurmak için gerekli malzemeleri taşımak için kullanılacak. Dolayısıyla roketin Ay performansı da böylece test edilmiş olacak. NASA’nın Ay’a yeniden Astronot indirmek için hedeflediği tarih ise 2024. Öyle görünüyor ki, çok yakında Ay yeniden dünya uzay çalışmalarının merkezine yerleşecek.

Geleceğin unicornları 458 milyon TL’lik ödül, nakit ve yatırımla buluştu

0
İTÜ ARI Teknokent’in Kuluçka Merkezi İTÜ Çekirdek’in her yıl desteklediği girişimlerin en iyilerinin belirlendiği Big Bang Start-up Challenge etkinliği 2 Aralık Perşembe günü gerçekleştirildi. Bu yıl 10. yaşını kutlayan Big Bang, girişimlerin aldığı 458 milyon liralık ödül, nakit ve yatırıma şahitlik etti. Big Bang 2021’de 36 girişim 7 milyon 780 bin TL’lik nakit ve ödüle kavuşurken; 10 girişim aldıkları toplam 26 milyon 251 bin TL’lik yatırımı ilk defa Big Bang sahnesinde açıkladı. 2021 yılı içerisinde yatırım alan 41 İTÜ Çekirdek girişiminin aldığı 424 milyon 78 bin 180 TL’lik yatırım ise Big Bang’de topluca anons edilerek kutlandı. Sahneye çıkan öncü 20 finalist arasından alınan ödül, nakit ve yatırımlarla belirlenen ilk üç girişim; Evodice, DeepSport ve Kozalak oldu. Girişimcilik ekosistemine değer katıyorlar Serdar Kuzuloğlu’nun ana sahne sunuculuğunu üstlendiği, Geveze’nin sahne arasında girişimlerle gün boyu röportajlar yaptığı Big Bang Start-up Challenge, bu yıl da online olarak gerçekleştirilerek benzersiz bir deneyime ev sahipliği yaptı. Big Bang’de izleyiciler birçok eğlenceli ana da şahitlik etti.   Big Bang’de konuşan İTÜ ARI Teknokent Genel Müdürü Prof. Dr. Attila Dikbaş, “Dünyada ilk 5’te yer alan İTÜ Çekirdek olarak; her yıl gelişerek, evirilerek, dikey alan ve paydaşlarımızla büyümeye devam ediyoruz. İTÜ ARI Teknokent olarak hem ülkemizde hem de bölgemizde fark yaratmak çok önem verdiğimiz konulardan biri. Bu amaçla Teknokentler arası iş birlikleri; uluslararası iş birlikleri bu yılki odak noktamızı oluşturdu ve bundan sonraki süreçte de oluşturmaya devam edecek.” dedi.        Türkiye’nin her şehrinden binlerce başvuru alan İTÜ Çekirdek’in 83 yarı finalistinin sanal stantları ziyaretçiler tarafından gezilirken; bu girişimler arasından sahneye çıkmaya hak kazanan 20 girişim ise görkemli Big Bang sahnesinde sunumlarını gerçekleştirdi. İstanbul Sanayi Odası, Elginkan Vakfı’nın Elmas Paydaş; İstanbul Büyükşehir Belediyesi-İstanbul Planlama Ajansı ve Otomotiv Endüstrisi İhracatçılar Birliği (OİB)’nin Platin Paydaş; Teknoloji ile Üretelim, EnerjiSA, AgeSA, Agito, Anadolu Efes, AKSigorta, AXA Sigorta, Elder, Ford Otosan, HDI Sigorta, Teknasyon, Türkiye Sigorta ve Yapı Kredi Teknoloji’nin Altın Paydaşları arasında yer aldığı İTÜ Çekirdek Big Bang Start-up Challenge’ın Türkiye’ye değer katan, omuz omuza vermiş 40’ı aşkın paydaşı bulunuyor.  

Sony Epic’deki yatırımını büyüttü

0
Video oyun pazarının büyük oyuncularından Epic, Apple’a karşı giriştiği hukuk savaşının öncesinde milyar dolarlık yeni fonlama görüşmelerine başladı. Şirketin ortaklarından Sony de Epic’deki yatırımına 200 milyon dolar daha eklemeye karar verdi.

Tekelcilik davasına hazırlık

Sony geçtiğimiz yıl da Epic’e 250 milyon dolarlık yatırım yaparak şirkete ortak olmuştu. Ancak 28.7 milyar dolar piyasa değerine sahip olan Epic için 450 milyon dolarlık yatırım küçük bir pay anlamına geliyor. Epic, geliştirdiği online oyunların Apple’ın uygulama pazarında yasaklanması üzerine Apple’a karşı tekelcilik suçlamasıyla dava açmıştı. Epic bu davayı kazanırsa Apple ve Google’ın uygulama satış ve komisyon politikaları mahkeme zoruyla değiştirilmiş olacak. Bu da komisyon oranlarında önemli bir düşüş ve ayrıca uygulama geliştiricilere karşı uygulanan sert kuralların kaldırılması anlamına gelecek. Epic Games’in kurucusu ve CEO’su Tim Sweeney, Apple’ın uygulamalarına karşı kişisel bir savaş açmış durumda. Kişisel sosyal medya hesaplarında da en fazla tartıştığı konu Apple’ın tekelci uygulamaları. Sweeney, davayı kazanmaları durumunda Apple ve Google gibi devlerin yazılım/uygulama pazarında kurdukları baskının sona ereceğini ve daha gelişmiş, daha özgür bir yaratım/üretim atmosferinin oluşacağını savunuyor.  

WordPress’in yükselişi durmuyor

0
Salgın sürecinde hız kazanan dijital dönüşüm, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de internet sitelerine yapılan yatırımları artırdı. Türkiye’nin tercihi ise her üç web sitesinden birinde kullanılan WordPress altyapısı oldu. Yerli web sitesi altyapı sağlayıcılarının açıkladığı verilere göre WordPress altyapısı ile yayında olan Türkçe web sitesi sayısı 160 bine ulaştı.

Web sitesi kurmanın efektif yolu WordPress

Teknik ve tasarımsal hiçbir bilgiye ihtiyaç duymadan birkaç klavye dokunuşu ile e-ticaretten aile albümlerine, kişisel günlüklerden teknoloji portallarına kadar tüm web sitesi ihtiyaçlarına anında çözüm sunan içerik yönetim sistemleri ise uzun süredir dijital dünyanın içerisinde yer alıyor. Wordpress.org verilerine göre WordPress’in dünya genelindeki kullanımında Türkiye 9. sırada yer alıyor. Bu da demek oluyor ki dünya genelindeki 24 milyon WordPress altyapılı sitenin %0,7’si, yani 160 bini Türkçe içeriğe sahip. Türkiye’de kullanılan CMS’ler arasında WordPress’in payı ise %83,5. Aynı zamanda “Wordpress” anahtar kelimesi google.com.tr üzerinde her ay ortalama 60 bin 500 kez aranıyor. Türkiye’de en çok tercih edilen WordPress eklentisi ise SEO çözümü sunan Yoast SEO olarak karşımıza çıkıyor.

Tinder’ın kurucuları tazminatı kaptı

0
Çöpçatan uygulaması Tinder’ın kurucuları, uygulamayı satın alıp işleten Match gruba karşı açtığı tazminat davasını kazandılar.

Yanıltıcı finansal kayıtlarla para kaçırmışlar

Match Grup uygulamayı satın aldıktan sonra işletmeye başlamış ancak çalışanlarına ve eski kurucularına daha az kar payı ödemek için şirketin finansal raporlarını manipüle ederek kazanç rakamını düşük göstermişlerdi. Bu iddiayla da dava açan kurucular, şimdi Match Grup’un yaptığı finansal manipülasyon ve sahte muhasebe işlemleri nedeniyle uğradıkları zarara karşı 414 milyon dolar tazminat kazandılar.

Microsoft Teams için ayrı satın alma seçeneği sunulacak

0
Küçük ve orta ölçekli işletmeler veya bireysel çalışan profesyoneller için Teams uygulamasına ayrı bir abonelik sistemi hayata geçiriyor. Böylece iş kontaklarıyla Teams uygulamasını kullanmak için Microsfot 365 aboneliğine zorunlu kalmadan sadece Teams aboneliği satın alabilecekler.

Sabaha kadar toplantı

Aylık 4 dolara, full Teams özellikleri sağlayacak olan Teams Essentials uygulaması sayesinde Microsoft profesyonel dünyada Teams dışındaki seçeneklerin tercih edilmesini engellemeye çalışacak. Ücretsiz Teams uygulaması video toplantı başına 60 dakika zaman limiti koyarken katılımcı sayısını da 100 ile sınırlıyordu. Teams Essentials ise toplantı süresini 30 saate kadar çıkarırken, video konferansa katılan kullanıcı limiti 300’e çıkıyor. Ücretli planda ayrıca 10 GB bulut depolama alanı ve Outlook ile Google takvim servisine entegrasyon mümkün olacak. Microsoft’un bu hamlesine ise Zoom ve Google tarafından cevap gecikmeyecektir. Video konferans ürünleri alanındaki rekabette geri kalmak istemeyen şirketlerin daha fazla özellik, daha fazla özgürlük ve daha zengin içerik sunma yarışında bakalım sonraki adımın kimin olacak?

Meta kripto para reklam yasağını kaldırıyor mu?

0
Facebook, ya da yeni ismiyle Meta, bir süre önce platformlarında kripto para reklamlarının yayınlanmasını yasaklamıştı.

Kimse kullanıcılarımızı dolandıramaz deyip banı bastılar

Bu yasak aslında hiçbir güvenilirliği olmayan kimi kripto para projelerinin Facebook platormunu kullanarak insanları dolandırmasını önlemek için alınmış bir önlemdi. Ancak aynı zamanda, kendi kripto para projesi Libra’yı hayata geçirerek kripto para ekosistemini ezip geçmeyi planlayan ve galaksiye tek başına hükmetmeye kararlı olan Zuckerberg’ün rakiplerini yok etmek için aldığı bir önlem olarak da okunmuştu. Şimdi ne hikmetse, tam da Facebook’un/Meta’nın kripto para projesinin iptal edilmiş olabileceğine dair işaretler gündeme gelmişken ve Libra’nın sorumlu yöneticisi Facebook’tan istifa etmişken, Zuckerberg’ün kripto para reklamlarına tekrar izin verebileceğinin işaretleri ortaya çıktı. Acaba, kendi kripto parasıyla piyasasının kaymağını yiyemeyeceğini fark eden Zuckerberg, diğer kripto para projelerinden reklamlar vasıtasıyla kazanç sağlama fikrine geri mi döndü? Çünkü, şu anda bilinçsiz insanları yeni kripto para arzı reklamlarıyla dolandırmaya çalışan grupların sayısı, eskiye oranla çok daha fazla ve Facebook kullanıcıları için dolandırılma riski artık eskisinden de büyük. Peki kullanıcıları dolandırıcılardan koruma politikasına ne oldu Zuck?

Square isim değiştiriyor

0
Dijital ödeme çözümleri sunan ve yurt dışında küçük işletmeler tarafından yaygın olarak kullanılan Square, ismini değiştireceğini açıkladı.

Blockchain çağı geldi

Şirketin yeni ismi ise Block olacak. Square ismiyle ün yapan ve markası da bir hayli güçlenen şirketin bu değişikliği yapma sebebi ise finans dünyasında hızla artan Blockchain varlıkları. Şirket gelece bir yatırım olarak, isminin Block olarak daha avantajlı olacağını düşünüyor ve bu yeni isimle çok daha kolay kabul görerek, küçük işletmelerde blockchain tabanlı ödeme hizmetlerini yürütebileceğini planlıyor. Square ayrıca çok ciddi blockchain ve kripto para yatırımları ve girişimleri yapmasıyla da adını bir süredir duyuruyordu.  

Akıllı otomobiller sürücülere yılda bir gün kazandıracak

0
Otonom sürüş teknolojisi henüz resmen uygulamaya girmese bile bu çalışmaların önemli bir meyvesi olan, akıllı park teknolojisiyle, üst segmente hitap eden otomobiller şu anda kendi kendine park edebilme yeteneğine sahipler.

Kimse direksiyona geçmek istemeyecek

Öte yandan otoparkların da akıllandırılması ve bu sistemlerin akıllı otomobil sistemlerile iletişime geçmesi halinde, akıllı araçların çevredeki en yakın boş park alanını bulabilmesi mümkün oluyor. Henüz çok yeni olan bu akıllı şehir teknolojisinin önümüzdeki dönemde şehir merkezlerinin vazgeçilmez parçası olacağı tahmin ediliyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, akıllı park teknolojisinin ortalama bir ABD’li sürücüye yılda 17 saat zaman tasarrufu sağlayacağını ortaya çıkardı. Akıllı park teknolojisi sayesinde, boş park alanı bulmak için otopark çevresinde dolanmak zorunda kalmayacak olan şoförlerin ayrıca, kendi kendine park edebilen otomobiller sayesinde dar alanlardaki zor manevraları da kolayca gerçekleştirmesi nedeniyle her yıl, bir gün yakın zaman kaybını önleyebileceği vurgulanıyor. Bir diğer deyişle, akıllı şehir teknolojileri ve akıllı otomobiller, şoförlere her yıl fazladan bir günlük boş zaman sağlayacak.

Uzayda yaşamanın önünde bir engel daha kalkıyor

0
Uzayda uzun zaman geçiren astronotların yaşadığı kardiyavasküler sorunlar ve diğer sağlık problemlerinin kaynağı hakkında önemli bir araştırma yapıldı.

Hücreler ölüyor çünkü mitakondriler çalışmıyor

Bilim insanları, astronotların bir seneden fazla uzayda kalması durumunda yaşanan ağır sağlık sorunlarının, hücrelerin enerji deposu olan mitakondrilerde yaşanan sorunlarla bağlantılı olduğunu tespit etti. Yer çekimsiz ortamda mitakondrilerin doğru çalışmadığı ve bu da hücrelerin hızla zarar görmesine neden olduğu tespit edildi. Bilim insanları şimdi uzayda mitakondrilerin sorun yaşamasına neden olan maknizmayı çözemeye ve önlem almaya çalışacak.  

Chrome eklentilerine veri kullanım sınırı geliyor

0
Google, Chrome eklentileri için, kullanıcı verilerini nasıl kullandıklarını gösterme zorunluluğu getirdi.

Kim hangi veriyi neden kullanıyor?

Böylece veriler, kullanıcılarına hangi veriyi çektiklerini ve nerede kullandıklarını göstermek zorunda olacak. Ayrıca kullanıcılar, eklentilerin bazı verilere erişimini de engelleyebilecek. Böylece kötü niyetli kullanımın önüne geçmek mümkün olacak.

NASA, Rus uzay gemisine sabotaj mı yaptı?

0
Rusya ve ABD arasındaki savaş tamtamları, uzayda da gerginliği arttırdı. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda Rusya’nın ve ABD’nin ortak yürüttükleri bilimsel çalışmalarda, NASA astronotlarının onları uzaya taşıyan Rus uzay gemisi Soyuz MS-09’u sabote ettikleri iddiası Rus savcıları harekete geçirdi.

Bu deliği kim açtı?

Rusya, 2018’de gerçekleşen olayda, NASA astronotlarının onları uzay istasyonuna taşıyan Soyuz MS-09 uzay gemisinde 2 mm’lik bir delik açtıklarını ve bunu gemiyi sabote etmek için yaptıklarını savunuyor. 2 mm’lik delik uzay gemisinde büyük bir sorun yaratmadı ancak deliğin fark edilmemesi halinde sorunun büyüyebileceği düşünülüyor. Rusya henüz bu soruşturmada NASA astronotları için resmi bir suçlama yapmış değil ancak ABD uzun yıllardır astronotlarını Rusya’daki uzay merkezinden uzaya taşıyıp indiriyordu. Elon Musk’ın Space X ile artık uzaya astronot gönderip indirebilmesi sayesinde ABD’nin Rusya’ya bağımlılığı bitti ancak Rusya suçlamalarını resmi hale dönüştürürse, NASA astronotlarını yargılamak için talep edebilir. Karadeniz gibi uzayda da işler çok karışacak.